Leven en dood

Het is vrijdag, einde van de middag, bijna weekend, het regent flink, dus en even tijd om terug te kijken op de afgelopen twee weken en jullie ene update te geven… De tijd vliegt! Morgen ben ik precies zes maanden in Sierra Leone! Over een week vier ik mijn 30e verjaardag en over anderhalve week vlieg ik naar Nederland! Wauw..

De afgelopen twee weken waren redelijk druk, vandaar ‘nu pas’ een update. Wat heb ik allemaal gedaan…?! Gewerkt natuurlijk. De afgelopen twee weken heb ik onder andere de tweede bijeenkomst van de Technical Working Group (TWG) on Youth Employment (die ik nu namens de National Youth Commission organiseer) voorgezeten. Ook heb ik, na goedkeuring van de Commissioner (de nieuwe grote man op het gebied van jeugd in Sierra Leone) de online Salone_Youth Group gelanceerd als ondersteuning van de TWG en als start van de coördinatie van alles wat er in Sierra Leone op het gebied van Jeugd gebeurt. Ik heb een hele lijst stakeholders van NGO’s tot Ministeries uitgenodigd om lid te worden. Verder ben ik een paar keer bij VSO geweest, o.a. om input te geven voor de nieuwe VSO strategie voor Sierra Leone. Ook heb ik mijn eerste computer training gegeven aan de Deputies in het Ministerie. Helaas was er de rest van de week geen licht (dus elektriciteit) op de afgesproken tijden en ging de tweede training dus niet door. Hopelijk volgende week. Daarnaast heb ik vooral veel tijd besteed aan het voorstel voor het herschrijven van het Nationale Jeugdbeleid en natuurlijk aan het langs gaan bij collega’s. Aangezien de meeste van mijn collega’s geen emailadres gebruiken en er geen vaste telefoonlijnen zijn, moet je bij mensen langs gaan om op de hoogte te blijven van wat er allemaal gebeurt.

Ook naast werk was het gezellig druk. Ik heb de afgelopen weken alweer vier tennislessen gehad. Dat gaat best goed! Ik vind het nog steeds leuk! :) Verder veel etentjes gehad: Theo, Audrey en ik waren uitgenodigd bij Ranjan, Itte, Kamal en Chin (allemaal uit Azië). Ranjan had heerlijk voor ons gekookt: twee verschillende curries – één met garnalen! – en bosbessen pannenkoekjes toe! Wauw! Daarna heb ik me aangesloten bij een groep bekenden en een gezellige avond gehad in Big Brother, een bar/ restaurant in Freetown. Zaterdag ben ik met Audrey de stad in geweest. Het was de eerste keer dat zij echt in het centrum was. Ik heb haar meegenomen naar PZ, waar de ‘markt’ is en ’s middags had ik met mijn collega afgesproken die ons nog meer winkeltjes en markten heeft laten zien. Erg geslaagd! ’s Avonds ben ik met Pablo wezen eten, aangezien hij deze week al voor meer dan een maand naar Zwitserland is vertrokken. Ook zondag ben ik weer uiteten geweest, dit keer met Steve, een Zuid Afrikaan die ik ken uit Makeni. Hij heeft net een nieuwe (super goed betaalde) baan en stond erop me te trakteren, dus ik heb genoten van een uitgebreid en heerlijk diner! Met bijpassend drankjes. Wat een luxe! :) Deze week was het een beetje bijkomen van het gezellige weekend en heb ik vooral met Theo gegeten en gekletst (Audrey is up country voor haar werk). Komend weekend wordt vast ook weer gezellig. Vanavond gaan we iig naar een fundraising quiz voor Welbodi (NGO) bij IMAT (Britse leger dat hier is om het lokale leger te trainen) en zaterdag komen er een aantal VSOers bij ons eten.

Dan, terugkomend op de titel van deze blog, leven en dood… Zonder mijn verhaal te onderbouwen met actuele cijfers of statistieken (die hier toch niet erg betrouwbaar zijn) ga ik proberen een indruk geven van leven en dood in Sierra Leone. Vooral omdat het zo anders is dan bij ‘ons’, in het Westen en ik de laatste tijd zo vaak met de verhalen wordt geconfronteerd.

Om te beginnen is dood hier een veel groter onderdeel van het leven. Over het algemeen is dood in Nederland iets wat je overkomt wanneer je een heel leven achter je hebt. Natuurlijk kennen we allemaal verhalen van mensen die te jong overlijden, maar dat zijn uitzonderingen. In Sierra Leone is het meer regel dan uitzondering. Het is ongelooflijk hoeveel begrafenisoptochten je hier ziet. Die bestaan uit een aantal auto’s met daarachter een lange rij in wit en zwart geklede mensen. Zeker wekelijks zijn er op het Ministerie overlijdensberichten van familieleden, vrienden, collega’s en kennissen. Te vaak zijn dit jonge mensen. Gisteren nog, kreeg mijn collega en lunchmaatje Eunice het bericht dat een 25jarige kennis van haar is overleden. Vorige week vrijdag was ze op de begrafenis van een nichtje van haar dat zwanger was en is overleden na een auto ongeluk.
Er overlijden hier veel mensen door ongelukken en natuurlijk de beruchte ziektes als malaria en tyfus. Te vaak overlijden deze mensen doordat ze geen geld hebben voor medicijnen of doordat de medische zorg hier te kort schiet. De VSO dokters die ik heb gesproken of aan het werk heb gezien hebben allemaal dezelfde frustraties: slechte hygiëne, geen faciliteiten, geen of ongemotiveerd personeel en gebrek aan medicijnen. Te vaak draaien de VSO dokters overuren, zijn ze de enige dokter on call in een ziekenhuis of soms zelfs de hele nacht de enige dokter in de Eerste Hulp. Mijn VSO collega Virginia vertelde me het laatste en zei me dat er zes patiënten zijn overleden die nacht. Ze is in de zes maanden dat ze hier werkt zeker 15 kilo afgevallen! Naast het gebrek aan faciliteiten is ook de houding van het personeel vaak een doorn in het oog van VSO dokters en zusters. Ze hangen vaak maar wat rond, komen te laat en zijn erg ongemotiveerd. Te vaak wordt er laks gehandeld of wordt er niet het uiterste gedaan om een patiënt te redden. Het is dan ‘Gods will’ als de patiënt overlijdt, ondanks dat dat voorkomen had kunnen worden. Je kan je indenken hoe frustrerend dat kan zijn!
Dit gedrag past in de algehele houding van de inwoners van Sierra Leone en, als je je inleeft in hun levens- en werkomstandigheden kan je je enigszins inbeelden waarom ze deze houding hebben. Het komt te vaak voor dat een patiënt niet te redden is, dood ook vooral in ziekenhuizen orde van de dag. Als je je het leed van elke patiënt aantrekt kan je niet functioneren in een ziekenhuis in Sierra Leone.

De gezondheidszorg voor kinderen onder vijf jaar en zwangere vrouwen is sinds kort gratis. Dit is een goed initiatief van de President dat (financieel) ondersteund wordt door vele landen en NGO’s, al heeft het zo z’n nadelen en beperkingen. Maar, in ieder geval kunnen zwangere vrouwen en jonge moeders met hun kinderen naar de dokter als er iets is en krijgen ze de basis vaccinaties. Helaas is de kinder- en moedersterfte nog steeds ongekend hoog in Sierra Leone. Er moet dus nog veel gebeuren.

Voor overige patiënten is gezondheidszorg vaak niet te betalen. Dat leidt tot bizarre situaties: patiënten in ziekenhuizen die overlijden omdat ze de medicijnen niet kunnen betalen en dus niet krijgen. Maar, het leidt natuurlijk ook tot veel zelfzorg. Malaria is zo ingeburgerd dat mensen, als ze de symptomen hebben, niet naar de dokter gaan, maar gewoon de medicijnen halen. Dit om de kosten voor een consult en de test te ontlopen.
En, al kan je de gezondheidszorg wel betalen, dan is deze dus in niets te vergelijken met die in Westerse landen. Mensen overlijden hier aan ziektes of de gevolgen van bijvoorbeeld een auto ongeluk, die anno 2011 gemakkelijk te behandelen zouden moeten zijn… met de juiste faciliteiten. Maar om de gezondheidszorg hier op dat level te krijgen moet er een hoop gebeuren! Het gaat dan helaas niet alleen om geld en kennis, maar ook zaken als corruptie moeten aangepakt worden. Net als de rest van het land is de gehele gezondheidszorg doordrongen van corruptie: van door donors ter beschikking gestelde fondsen die niet op de plaats van bestemming komen, dokters die extra geld vragen voor een consult, tot zusters die bloed en medicijnen verkopen aan hun patiënten.

Dan is er natuurlijk nog HIV/AIDS. Officiële data geven – als ik het me goed herinner – aan dat het percentage besmette mensen hier op 1,5 procent ligt. Dit is stukken lager dan in andere landen in Afrika. Helaas klopt dit cijfer hoogstwaarschijnlijk niet… Vooral onder jongeren verspreidt het virus zich waarschijnlijk in razend tempo. Condoomgebruik is hier absoluut nog niet ingeburgerd en als je ziet hoeveel jonge meiden er zwanger zijn... Ook je laten testen is niet iets wat hier gebruikelijk is. En wanneer je dat wel doet en bevestigd wordt dat je besmet bent, zijn de problemen natuurlijk nog niet over. Als mensen al het geld hebben voor medicijnen, nemen ze ze vaak niet volgens de aanwijzingen of stoppen ze zodra ze vinden dat ze er weer gezond uitzien (wat vaak nog schadelijker is dan de medicijnen niet innemen). Bovendien komt het hebben van deze besmetting en ziekte ook met veel sociale gevolgen, vooral voor vrouwen. Dit leidt soms tot tegenstrijdige situaties: een vrouw die besmet is met HIV (door haar man die ondertussen is overleden) heeft een relatie met een man die dat niet weet. Ze hebben onbeschermde seks, wat dus betekent dat zij hem kan besmetten. Dat lijkt ontzettend fout, maar deze vrouwen hebben vaak weinig keus. Het hem vertellen betekent vaak dat ze volledig wordt uitgestoten door haar familie en vrienden.

Er is hier dus nog een hoop te ontwikkelen… Soms voelt het een beetje als water naar de zee dragen, maar gelukkig zijn er genoeg momenten waarop je wel het gevoel hebt iets kleins, maar structureels bij te kunnen dragen.

Dan, om met iets positiefs af te sluiten… Het is ondertussen zondag. Het regenseizoen valt tot nu toe ontzettend mee! We hebben behoorlijk wat droge dagen en het is goed te doen om de regen te ontlopen. Tot nu toe heb ik één ochtend gehad waarop ik met paraplu tijden op een taxi moest wachten en, toen ik eindelijk in de taxi zat, belandden we in de file en begon het echt te hozen… dus: alle ramen dicht, het leek wel een sauna! Met z’n vijven opgesloten in een taxi… :)
Verder ben ik deze week vier keer in het centrum geweest. Daar kom ik eigenlijk maar heel af en toe, aangezien ik net buiten het centrum werk. Het is leuk om wat beter mijn weg te kunnen vinden in het centrum nu. Ik ben 4 (!) keer bij Airtell geweest voor mijn modem. Op de één of andere manier was het internetten opeens super duur, ik bleef opwaarderen. Maar, als je dan naar Airtell gaat en uitlegt wat er aan de hand is, is het antwoord: no, nothing has changed. Your internet is just expensive because you have a Fambul tariff… En dan leg ik nogmaals uit dat ik deze modem al vier maanden gebruik en ik sinds twee weken opeens driedubbel betaal. No, nothing has changed, it is just because your tariff, look… here it is, you have a Fambul tariff. En zo gaat het dan elke keer. Meestal beloven ze iets uit te zoeken en terug te bellen, wat dan weer niet gebeurt natuurlijk. Gelukkig moest ik vier keer in de stad zijn en kon ik het combineren. Ook werd ik snel geholpen, al helpen ze wel altijd mensen tussendoor. Toen ik er woensdag was waren er plotseling drie heren met precies hetzelfde probleem! Eindelijk back-up! Dus niet… nee, dat was compleet iets anders. :) Nu heb ik een andere sim voor mijn modem gekocht, die kwam met credit en een ander tarief. Het lijkt te werken…
Ook heb ik mijn eerste pakketje uit Nederland ontvangen! Mijn moeder had het opgestuurd en mailde me woensdag dat het 28 juni in Freetown zou zijn aangekomen. Aangezien ik toch in de stad moest zijn ben ik langs het postkantoor gegaan. Na het hele postkantoor te hebben gezien, van hot naar her te zijn gestuurd en twee huwelijksaanzoeken, kwam opeens mijn pakketje tevoorschijn! Echt goed! Ik had het niet verwacht, dus dat viel alles mee! Dus, nu eet ik lekker Wasa’s, sultana’s en slurpfruit. :)

Tot zover!
X Hilda